Stres Nedir?

Stres,bir olay durum veya duygunun sinir sistemi üzerindeki etkisiyle  vücudu bozma eğiliminde olan bir basınç yada gerilim anlamına gelmektedir. Bir miktar stres hareketlerimizi motive etmede bize yararlı olurken çok fazla ve uzun süreli stres ortaya çıkarsa kişi fiziksel ve psikolojik problemler yaşayabilir.

Stres, hayatımızın pek çok döneminde başa çıkmak zorunda kaldığımız yıpratıcı sorunlardan biridir. Bir hastalık değildir ama bir hastalık kadar zararlı olabilir ya da pek çok hastalığın gelişmesine zemin hazırlayabilir. Ancak, her zaman kötü ve zararlı değildir. Kronik hale gelmeyen ve kontrolden çıkmayan stres çevrenizdeki şeylerden daha fazla haberdar olmanızı ve daha rahat odaklanmanızı sağlayabilir. Bazı durumlarda size enerji verebilir ve daha başarılı olmanıza yardımcı olabilir. Ancak yaşadığınız stresin sonucunda hayatınızın kontrolünü kaybederseniz işiniz, aile hayatınız, sağlığınız ya da çevrenizle ilişkileriniz ciddi şekilde zarar görebilir. Stres bu açılardan ihmal edilmemesi ve yönetilmesi gereken bir problemdir.

Stres nedir?

Stres, kişinin algıladığı her hangi bir tehdit ile fiziksel ve duygusal olarak başa çıkamaması nedeniyle oluşan ve günlük hayatını genellikle olumsuz etkileyen gerilimli bir süreçtir. Tehdit altında olduğunuzu hissettiğinizde sinir sisteminiz vücudunuzu uyandıran bir stres hormonu salgılar ve bunun sonucunda kan basıncınız yükselir, kalbiniz hızlanır, kaslarınız sıkılır ve duyularınız keskinleşir.

Bu şekilde fiziksel gücünüz ve dayanıklılığınız artar ve karşınızdaki soruna odaklanabilir ve daha hızlı tepki verebilirsiniz. Böylece kendiniz tehlikelerden koruyabilirsiniz. Bu olumlu bir şeydir. Fakat eğer trafik sıkışıklığı ya da faturalar gibi gündelik konulara da sanki bedeniniz ölüm tehdidi altındaymış gibi tepki veriyorsanız akut ya da kronik stres problemi yaşıyorsunuz demektir.

İşte bu ciddi bir sorundur ve güvensizlik, öfke ve depresyon gibi olumsuz duygulara yol açar. Bunun sonucunda ise çok ciddi sağlık sorunları yaşayabilirsiniz.

Stresin Neden Olduğu Hastalıklar

• Depresyon ve anksiyete bozukluğu
• Kilo artışı veya sağlıksız kilo kaybı,
• Egzama gibi cilt sorunları,
• Çeşitli kalp hastalıkları,
• Sindirim sistemi problemleri (gastrit, ülser, mide ağrısı)
• Uyku sorunlarının yaşanması,
• Hafıza problemleri ve zihinsel sorunlar (Alzheimer, Demans)
• Bağışıklık sistemi hastalıkları
• Üreme sorunları
• Her türlü ağrı
• Kalp hastalıkları
• Stresin nedenleri
• Sevilen birinin ölümü
• Boşanma
• Bir iş kaybı
• Finansal sorumluluklarda artış
• Evlenmek
• Yeni bir eve taşınmak
• Kronik hastalık veya yaralanma
• Aile ve çevre baskılarının yüksek olması
• Eş ve çocuklara karşı beklentileri karşılama çabası
• Irkçılığa maruz kalmak
• Okul sınavları ve iş mülakat süreçleri
• Kadınlar için hamilelik ve doğum dönemi,
• Doğal afet, hırsızlık, tecavüz veya şiddet gibi travmatik bir olay
• Yaşlı veya hasta bir aile üyesine bakmak
• Karamsar ruh hali
• Öfkeli ya da kederli içsel konuşmalar
• Kişinin kendisinden çok fazla şey beklemesi, mükemmeliyetçilik
• Katı düşünme, esnek olamama
• Ya hep, ya hiç düşüncesine sahip olmak

Stres Belirtileri Nelerdir?

Fiziksel belirtiler: Stresin fiziksel belirtileri, uyku düzensizliği, baş ağrısı, diş gıcırdatma, çene kasılması, aşırı terleme, kas ağrıları, kabızlık veya ishal, yorgunluk, enerji kaybı, yüksek tansiyon ve kalp krizi olarak ortaya çıkmaktadır.

Zihinsel belirtiler: Stres, fiziksel olduğu kadar zihinsel belirtileri ile de kendini göstermektedir. Karar vermede güçlük çekmek, konsantrasyon eksikliği, unutkanlık, hafızanın zayıflaması, hata yapmada artış olması ve iş kalitesinde düşüş, zihinsel belirtiler arasındadır.

Duygusal belirtiler: Vücutta yaşanan değişimler, duygusal açıdan da bireyleri etkiler. Bu nedenle stresli dönemlerde bireylerin duygusal eğilimleri oldukça farklılaşır. Depresyon ve çabuk ağlama, kaygı ve endişe, ruhsal durumun hızla değişmesi, öfke patlamaları, saldırganlık, düşmanlık, gerginlik ve asabilik, stresin duygusal etkileridir.

Sosyal belirtiler: Stresli ruh hali, sosyal yaşantı üzerinde olumsuz etkiler oluşturur. Bunlar; insanlara karşı güvensizlik, randevulara gitmemek, insanlarda hata bulmaya çalışmak ve başkalarını suçlamak, fazla savunmacı tutum, rencide edici konuşmak ve çevreye küs kalmaktır.

Stres çeşitleri

Akut stres

En yaygın görülen tür olan akut stres, sınav, önemli bir belgenin kaybolması, trafik kazası ya da konser stresi gibi güncel olarak yaşanan olayların ve baskıların sebep olduğu strestir. Küçük dozlarda yaşandığında heyecan verici ve başarıyı destekleyici oluyorken, miktarı arttığında insanı tüketen ve zarar veren bir hale bürünebilir. Kısa sürelidir.

Episodik akut stres

Bazı insanlar akut stres durumunu sürekli yaşarlar. Bu kişiler sürekli stresli ve telaşlıdırlar. İşlerini yetiştiremezler ama çok fazla sorumluluk yüklenerek kendilerini daha da baskı içine sokarlar. çok fazla terslik yaşarlar. Öfkeli, endişeli, kaba ve ters olmaya meyillidirler. Ve bu yüzden de diğer insanlarla ilişkileri sürekli kötüleşir. Kalp hastalıklarına meyillidirler.

Kronik stres

Kronik stres aile sorunları, yoksulluk, etnik sorunlar ya da iş hayatındaki mutsuzluklar gibi çözülemeyen ya da çözümü zor kalıcı sorunlar sebebiyle ortaya çıkan stres türüdür. Son derece yıpratıcıdır ve kişiye eziyet veren bir süreç yaşatır. Bazı kronik stresler, çocukluk döneminde yaşanan bir travma ya da zihinden atılamayan ve kişiliği derinden etkileyen bazı deneyimlerden kaynaklanabilir.

Bunun sonucunda kişinin dünya görüşü olumsuz etkilenir ve sürekli bir tehdit algısı yaşar. Bu durum çok büyük bir stres yaratır. Tedavisinde mutlaka profesyonel yardım almak gerekebilir. Kronik stresin en tehlikeli tarafı kişilerin bu duruma alışmasıdır. Bunun sonucunda bu problem göz ardı edilir ve eğer tedavi edilmezse kişilerde intihar, kalp krizi, felç hatta bazen kanser gibi ciddi sorunlara sebep olabilir.

Stres tedavisi

Stresinizin tedavisi, stres kaynağınıza ve yaşadığınız belirtilerin şiddetine bağlı olarak büyük ölçüde değişecektir. Tedavi basit rahatlama seanslarından hastaneye yatarak tedaviye kadar uzanabilir. Bir doktor tarafından stres sebebinizin doğru bir tanımlaması yapıldıktan ve belirtilerinizin tıbbi nedenleri ortadan kaldırıldıktan sonra aşağıda önerilen yöntemlerden yararlanarak stres tedavisine başlayabilirsiniz:

• Dengeli ve sağlıklı beslenmek,
• Alkol ve kafein tüketimini azaltmak,
• Uyku düzeni oluşturmak,
• Nefes teknikleri uygulamak,
• Düzenli olarak spor veya kısa süreli egzersizler yapmak,
• Stresi oluşturan faktörleri tanımlamak,
• Stres kaynaklarını ortadan kaldırmak veya uyum sağlamaya çalışmak,
• Güvenilir kişiler ile sorunları paylaşmak,
• Psikolojik destek almak,
• Meditasyon derslerine katılmak,
• Hobiler oluşturmak ve bunlara zaman ayırmak,
• Sosyal aktivitelerde aktif olmak olarak sıralanabilmektedir.

Stresle başa çıkma yolları ve stres yönetimi

Bazen stresle başa çıkmak imkansız görünebilir. Faturalar, yoğun çalışma saatleri, iş ve aile sorumlulukları hep devam eder. Ama hayatınız aslında düşündüğünüzden daha fazla kontrolünüz altındadır. Aslında basit gerçek şudur; hayatınızı kontrol altında tuttuğunuz oranda stresi yönetebilirsiniz.

Stres yönetimi her şeyi kapsar; yaşam tarzınız, düşünceleriniz, duygularınız ve problemlerle başa çıkma şekliniz. Yaşamınız ne kadar stresli olursa olsun, baskıyı hafifletmek ve kontrolü yeniden kazanmak için atabileceğiniz adımlar her zaman vardır.

Stres yönetimi için ipuçları

İpucu 1: Hayatınızdaki stres kaynaklarını tanımlayın

Gerçek stres kaynaklarınızı tanımlamak için alışkanlıklarınıza, tutumunuza ve bahanelerinize yakından bakın: Stres yönetimi hayatınızdaki stres kaynaklarını tanımlayarak başlar. Bu, göründüğü kadar basit değildir. İş değişikliği, taşınma ya da boşanma gibi ana stres kaynaklarını tanımlamak kolay olsa da, kronik stres kaynaklarını saptamak daha karmaşık olabilir. Kendi düşünce, duygu ve davranışlarınızın günlük stres seviyenize nasıl katkıda bulunduğunu gözden kaçırmak çok kolaydır. Elbette, iş hayatınız hakkında endişelerinizin farkında olabilirsiniz ama stresinizin sebebi sizden talep edilenler değil işleri erteleme alışkanlığınız olabilir. Stres oluşurken veya sürerken oynadığınız rolün sorumluluğunu kabul edinceye kadar, stresinizi kontrol edemezsiniz.

Bir stres günlüğü başlatın: Bir stres günlüğü, hayatınızdaki düzenli olarak yaşadığınız stresleri ve bunlarla başa çıkma şeklini tanımlamanıza yardımcı olabilir. Stresli hissettiğiniz her zamanı günlüğünüze kaydedin. Her gün düzenli yazdığınızda kalıpları ve ortak temaları görmeye başlarsınız. Not edin:

Stresinize ne sebep oldu? (Emin değilseniz, bir tahmin yürütün)

Hem fiziksel hem de duygusal olarak nasıl hissettiniz?

Karşılığında nasıl davrandınız? Kendinizi daha iyi hissetmek için ne yaptınız?

İpucu 2: Stres yönetimi için 4 temel emri uygulayın

Önle, Değiştir, Uyum Sağla ve Kabul Et

Stres, sinir sisteminizden gelen otomatik bir yanıt olsa da, bazı stres faktörleri önceden tahmin edilebilir. İşe gidip gelme, patronunuzla bir toplantı ya da aile toplantıları gibi. Böyle öngörülebilir stres faktörlerinde, durumu ya da bu duruma olan tepkinizi değiştirebilirsiniz. Herhangi bir senaryoda hangi seçeneği seçeceğinize karar verirken, 4 emri düşünmek yararlı olacaktır: önle, değiştir, uyarla veya kabul et.

Gereksiz stresi önleyin: Ele alınması gereken stresli bir durumu önlemek sağlıklı değildir, ancak yaşamınızda ortadan kaldırabileceğiniz çok stres faktörü vardır. Öncelikle “Hayır” demeyi öğrenin. Sınırlarınızı bilin ve kişisel veya profesyonel yaşamınızda, üstesinden gelebileceğinizden daha fazlasını yüklenmeyin.

Sizi strese sokan insanlardan kaçının, Çevrenizde sizi endişelendiren şeyleri kontrol altına alın, Yapılacaklar listenizi ya mantıklı bir hale getirin ya da tamamen ortadan kaldırın.

Durumu Değiştirin: Stresli bir durumu önleyemiyorsanız onu değiştirmeye çalışın. Bunu günlük yaşamınızda iletişim kurma yöntemlerinizi ve çalışma şeklinizi değiştirerek başarabilirsiniz. Unutmayın mutluluğa giden bir yol yoktur.Mutluluğun kendisi bir yoldur ve onu sen inşa edeceksin.Kimse seni mutu edemez sen kendine karşı durdukça. Kimse seni stresten koruyamaz sen kendinle barışmayı reddettikçe.

Yrd. Doç. Dr. Ömer  DOĞRU

Aile Danışmanı & İletişim Uzmanı

Psikolog

Yorumlar