Kişilik bozukluğu nedir?

Kişilik, kişinin kendisini ve çevresini algılama seviyesi ile ilişki kurma biçimi ve düşünceleriyle ilgilidir.  Ergenlik ve gençlik döneminde başlayan ve uzun süre devam eden; aile, iş ve sosyal çevresinde sorunlara neden olan davranış ve uyum bozukluklarıdır. Kadınları ve erkekleri eşit oranda etkileyen bu sorunun birçok çeşidi bulunmaktadır. Kişilik bozuklukları, psikolojik sorunların ortaya çıkmasına da neden olmaktadır.

Narsistik kişilik bozukluğu nedir?

Narsisizm kelimesinin kökeni Yunan mitolojisinde ki ‘Narkissos’ adlı bir avcıdan günümüze yerleşmiş bir kavramdır. Burada adı geçen Narkissos, su içmek için indiği nehirde kendi yansımasını görür ve sudaki görüntüsüne aşık olur. Yemeden, içmeden kesilen avcı, günlerini nehrin başında kendi görüntüsüne bakarak geçirir. Efsaneye göre bu şekilde kendini tüketip ölür ve bedeni nehirdeki bir nergis çiçeğine dönüşür. Narsisizm, toplumdaki bazı bireylerin yükseltilmiş özgüven ile kendilerini sürekli diğer insanlardan üstün görmesiyle ortaya çıkan bir kişilik bozukluğudur. Diğer insanlara göre kendilerini üstün görürler. Ancak bu özelliklere sahip olan tüm insanlarda kişilik bozukluğu olmayabilir. Narsistik kişilik bozukluğu taşıyan bireylerin çoğunluğu yükseltilmiş özgüven ve kendilerine besledikleri çarpıtılmış hayranlık ile yaşamlarını sürdürür. Bu insanlar çevrelerinden de aynı şekilde hissettikleri bu duyguların çoğaltılmasını beklerler. Çoğunlukla benmerkezci kişilik özellikleri ile beraber empati yoksunluğu, kişiliği fazlasıyla büyütme (abartma), başarıya ve güce bağımlı davranışlarla kendilerini belli ederler.  

Narsistik kişilik bozukluğunun belirtileri nelerdir?

Narsistik kişilik bozukluğu olanlar, kibirli ve benmerkezci olarak dikkat çeker. Kişideki bazı belirtiler ise şöyledir:

• Kendilerini eleştirilerin üstünde görürler.
• Manipüle edici davranışlar sergilerler.
• Kişileri kendi kazanımları için kullanırlar.
• Kendisiyle aynı statüye sahip insanlarla arkadaşlık kurmak isterler. Fakat bu gerçekleştiğinde bile önde olma dürtüsü ile çevresiyle yarış halinde olurlar.
• Kendi yetenek ve başarılarını abartıp, üstün görürler.
• Sürekli haklı çıkacağı ortamları yaratıp onaylanmak isterler.
• Sürekli övgü bekler ve bunun için baskı ortamı kurarlar.
• Diğer insanları kendinden daha yeteneksiz, daha başarısız, daha az zeki ve daha az güzel bulurlar.
• İnsanların kendine hizmet etme durumunda olduklarını varsayarlar.
• Kendisini toplumun parçası olarak görse de bu toplumun içerisinde özel muameleyi hak ettiğini düşünüp, o toplumun en üstündeki kişi olduğunu iddia ederler.
• Başkaları üzerinden var olurlar.
• Genellikle bu bozukluğun temelinde çocuklukta yaşanılan değersizlik ve sevgisizlik gibi kavramlar vardır.
• Ne kadar dışarıya özgüven sahibi gözükseler de içlerindeki kendine güven kavramı kırılgandır ve bunu göstermek en büyük korkularıdır.

Narsistik kişilik bozukluğu olan kişi nasıl anlaşılır?

Narsistik kişilik bozukluğu olanlar, sorun yaratan davranışlarını değiştirme konusunda aşırı dirençlidir. Narsist kişilik bozukluğu olanlan, suçu başkalarında bulma konusunda profesyoneldirler. En küçük eleştiri bile anlaşmazlığa, çatışmaya ve saldırgan davranışa dönüşebilir.

Narsistik kişilik bozukluğu kimlerde görülür?

Narsistik kişilik bozukluk, toplumun bütün kesimlerinde her yaştan insanda görülebilmektedir. Toplum içerisinde görülme oranları ise DSM-IV’ e göre % 6,2 olarak ifade edilmiştir. Yapılan araştırmalarda narsistik kişilik bozukluğunun kadınlara göre erkeklerde daha yaygın görüldüğü belirlenmiştir.

Narsistik kişilik bozukluğunun çocukluk çağı ile nasıl bir ilişkisi var?

Çocukların hayat ile ilgili ilk bilgileri aile çerçevesinde gelişir. Çocuk aile içerisinde yaşadığı ortamı gözlemler ve bunun bir parçası olabilmek için çabalar. Aile içerisinde ki ebeveynler de gözlemlenen mükemmellik kavramları çocukta narsistik kişilik yapısını oluşturabilmektedir. Çocuk ileriki yaşamında girdiği ortamlara sürekli hata yapmamak üzere kendini sınırlar. Bu durum çocuğun iletişim kurma sorunlarını beraberinde getirir. Başarısız olma korkusu da bu sıkıntıyı yaşan çocuklar için çok önemli engelleyici olabilmektedir. Hayatını kusursuz normlar üzerine kurmak isteyen çocuk, mutluluk ve huzur kavramlarından uzaklaşabilmektedir.

Özellikle anne ve babaların çocuğu sürekli azarlaması, suçlaması ve baskıyla kontrol altına almaya çalışması, çocuğun gizliliğine ve kişisel sınırlarına saygı göstermemesi bu bozukluğun oluşmasına neden olabilmektedir.

Narsistik bozukluğun aile, arkadaş ve evlilikle ilişkisi var mı?

Yakın ilişkilerinde ve özellikle arkadaşları tarafından ‘narsist’ bireyler başta mükemmel gözükür. Sevilen, başarılı, övülen bir kişilik yapısı sergiler. Fakat sevgiyi genellikle manipülatif davranışlar ile almaya çalışır. Başarıda üstün bir hırs ve başarısızlık anında ise suçlama davranışlarıyla ön plana çıkarlar. Bu sorunu yaşayan kişiler genellikle aile ve evlilik konusunda karşısındaki insana değersizlik, yetersizlik gibi kavramları yükler ve kişiyi yalnızlaştırma politikasını kurarak üstünlük sağlamaya çalışır. Genellikle ilişkilerini emir ve komuta sistemine göre yürütmeye çalışır. Bunun dışına çıkıldığında öfkelenir ve agresif, pasif agresif davranışlar sergiler. Karşısındaki kişinin hayatı onu ilgilendirmez. Eğer ilgi gösteriyor ise genellikle bunu rütinsel gereklilik olarak gördüğü için yapar. Toplamda bütün ilişkisel boyutlar değerlendirildiğinde bu tip insanlar benmerkezci yapıdadır.

Narsistik bozukluğun teşhisi nasıl konulur?

Tanısı ancak uzman bir klinik psikolog ya da psikiyatrist tarafından konulur. Kişinin mükemmeliyetçi, üstün başarılı yapısı, hatasız olma arzusu ve hatayı kabul etmeme davranışları, empati kuramaması, görünüşüne çok büyük önem vermesi ve dikkat çekici olma arzusu, sürekli çevresini eleştirmesinden dolayı ilişkilerinde yaşadığı zorlanmalar ve bunun sonucunda işlevsellik alanlarında bozulmaların meydana gelmesi tanı koymada yardımcı olmaktadır.

Narsistik kişilik bozukluğunun tedavisi var mı?

Genellikle ilaçla tedavi edilmesi mümkün gözükmeyen bir bozukluktur. Narsistik kişilik bozukluğu yaşayan bireyler tedaviye dirençlidir. Bu yüzden tedavi uzun süreli psikoterapi yöntemiyle uzman bir klinik psikolog tarafından ele alınmalıdır. Terapi yöntemlerinde sıklıkla bilişsel davranışçı terapi kullanılır. Terapistlerin en çok zorlandığı hastalık grubudur.

Narsist kişilik bozukluğu olanlar iyileşir mi?

Narsistik kişilik bozukluğu olanların iyileşmesi uzun bir terapi sürecine bağlıdır. Ancak kişilik bozukluğu nedeniyle ortaya çıkan kaygı bozukluğu ve depresyon için ilaçlar verilmektedir. İlaçlar sayesinde kişilik bozukluğunun diğer sorunlara bağlı olarak büyümesi engellenebilmektedir.

Narsistik kişilik bozukluğu olan birine nasıl davranılmalı?

• Narsist bir insana karşı davranış sınırları belirgin hale getirilmelidir.
• Duygusal ve psikolojik anlamda bütün manipülatif davranışları sınırlandırılmalı ve izin verilmemeli.
• Onu kaybetme korkusu ile yaklaşıldığı gösterilmemeli ve hissettirilmemeli.
• Eğer kişiyi kaybetme korkunuz varsa altında yatan neden de belirlenmeli.
• Narsist bir insanın karşısında suçluluk, değersizlik, yetersizlik gibi duygulara kapılmamalıyız. Narsist kişiliğin egosunu besleyici görev edinilmemeli.
• Onu değiştirme ve düzeltme çabasına girilmemeli.
• Narsist bir insana karşı olumlu ya da olumsuz hissedilen duygular net bir şekilde ifade edilmeli.

Narsist kişilik bozukluğu olanlar pişman olur mu?

Onlara göre pişmanlık bir zayıflık göstergesidir. Ancak nadiren de olsa hayatlarının bazı dönemlerinde pişmanlık yaşarlar. Pişmanlık yaşadıkları fark edildiğinde ise genelde kendilerini dışa kapatırlar.

Narsist kişilik bozukluğu olanlar üzülür mü?

Narsistik kişilik bozukluğu olanlar genellikle çocukluk dönemlerinde yaşadıkları sevgisizlik ve değersizlik duygularını barındırırlar ve her ne kadar aşırı özgüvenli görünse de bu aşırı özgüvenin temelinde güvensizlik duygusu vardır. Preston Ni, “ Pek çok narsist küçük, basit olaylara hemen üzülür, derinlerde acı çekmek istemese bile kendini 'çirkin ördek yavrusu' gibi hisseder” diyerek konuyu özetlemiştir.

Narsist kişilik bozukluğu olanlar başkasını sever mi?

Narsist kişilik bozukluğu olanlarla ilişki içinde olanların en çok sorduğu sorudur. Bu tip insanlar bazı dönemlerde sevgisini abartırken, bazen de sevdiğini söylediği insanı deyim yerindeyse yerin dibine sokabilir. Özellikle ilişkinin başında sevgi doluyken, zamanla ilişkinin seyrini değiştirerek acımasız ve kibirli bir insan oluverirler.

Narsist kişilik bozukluğu olanlar terk edilirse ne olur?

Narsist bir insanla birlikte olmanın zorluğunu hissedenlerin en çok sorduğu sorulardan biridir. Narsist insanlar ilişkinin kontrolünü elinde bulundurmak isteyecektir. İlişkinin devamı konusunda konuşarak ikna edemeyeceğini anlayınca, karşısındakinin zaaflarını ortaya çıkararak kişinin kötü hissetmesini sağlar. Geçmişe dönük güzel anları anlatmanın işe yaramadığını anladığında ise saldırıya geçebilir.

Yrd.Doç.Dr.Ömer DOĞRU

Aile Danışmanı & İletişim Uzmanı

Psikolog

Yorumlar