Stres, bedeni ve ruhsal durumu etkisi altına alan hayat kalitesini olumsuz etkileyen ileride oluşabilecek rahatsızlıkların oluşmasına yol açan bir durumdur ve yaşamın bir parçasıdır ve üç guruba ayrılmaktadır; solunumda, nabızda farklılıklara yol açarak bağışıklık sistemini düşürebilmektedir. Stresin; fiziksel, zihinsel, duygusal, sosyal belirtileri bulunmaktadır.

Stres, gündelik hayatta her kişinin yaşayabileceği doğal bir insan reaksiyonu olarak bilinir. Bunun ile birlikte yaşamında bir parçası olarak karşımıza çıkar. Stres, kişiyi tetikte tutar ve motive eder. Kişiyi gelebilecek risklerden korumak için hazır hale getirir. İnsan bedeni stresi deneyimlemek ve bunun ile birlikte strese karşı reaksiyon göstermek için görev edinir. Farklılıklar ya da güçlükler meydana geldiğinde, beden zihnen ve fiziki olarak reaksiyonlar geliştirir. Stres reaksiyonları, bedenini yeni durumlara alışmasına katkı sağlar. Örneğin, yaklaşan önemli bir sınavınız varsa stres kişinin daha konsantre çalışmasına olanak sağlar.

Stres Neden Olur?

Bu durum pek çok değişik sebepten dolayı kaynaklanabilmektedir. Büyük bir olay stres oluşturabileceği gibi belirli zamanlarda birikmiş olan çok sayıda ufak olay da buna yol açabilir. Bundan dolayı bireyde stres oluşturan durumu belirlemek ya da başka birine ifade etmek güç bir durum oluşturabilir. Stres nedenleri bireyden bireye farklılık oluştursa da genellikle bu duruma yol açan belli başlı durumlar vardır, bu durumlardan bazıları şu şekildedir;

• Baskılandığını hissetmek
• Büyük farklılıklar ile karşı karşıya gelmek
• Bir durum ile ilgili endişe etmek
• Bir olay ile ilgili az kontrol sahibi olmak
• Bunaltan sorumlulukları üstlenmek
• Ayrımcılık, ırkçılık ya da tacize maruz kalmak
• Çok sevdiği birini kaybetmek
• Boşanma ya da ayrılık gibi durumların yaşanması
• Maddi problemlerin artışı
• Önemli bir hastalığa yakalanmak
• Geçim problemi yaşamak

Stres Türleri Nelerdir?

Bu durumu sağlıklı yönetmek için stresi ve kişiye olan etkisini daha iyi anlamak gerekmektedir. Stres türleri üç farklı şekilde karşımıza çıkmaktadır;

Akut stres: Geçmiş zaman ve gelecek zaman aralığında meydana gelebilecek bir stres çeşididir. Saat dilimine, bulunulan zamana ve mekana göre farklılık gösterir. Sergilenen hareketlere göre bazı zamanlarda mutluluk verse de bazı zamanlarda da üzüntüye yol açabilir. Akut stresin öteki bir özelliği ise her kişide görülebilir, kontrol altına alınabilir ve tedavi edilebilir olmasıdır. 

Episodik akut stres: Stresi yaşamakta olan kişinin yaşamındaki tüm sorumluluklar kişiye özgüdür. Devamlı yoğun olarak çalışma eğilimindedirler. Bundan dolayı meydana gelen her probleme aşırı reaksiyon gösterirler. Hissettiklerini kontrol altında tutmakta güçlük çektiklerinden dolayı kontrol altına alamazlar. Episodik stres endişelenme durumuna da yol açar. Bunu yaşayan kişiler etrafındaki kişilere karşı mutsuz ve karamsar hareket etmektedirler. 

Kronik stres: Özellikleri ile öteki stres çeşidi olan akut stresten farklıdır. Nedeni ise kişinin üzerinde ileri seviyede oluşturduğu olumsuz durumlardır. Zihinsel ve bedensel problemler oluşturabilir. Meydana gelen negatif durumlar ile mücadele etme yolları ararken kendiliğinden kronik stres meydana gelebilir.

Stresin Fiziksel Belirtileri

Stresin insan bedeni ve zihni üzerinde birçok etkileri görülmektedir, zihinsel, duygusal, sosyal belirtileri olduğu kadar fiziksel belirtileri de bulunmaktadır. 

Stresin fiziksel belirtileri şu şekildedir;

• Stres durumunda ilk olarak bireyin nefes alışverişleri hızlanır.
• Kalp çarpıntısı görülebilir.
• Ağızda kuruluk ve bu duruma bağlı olarak yutma problemleri görülebilir.
• Cinsel performansta sorunlar yaşanabilir.
• Beden ısısı artar, sıcak basmaları yaşanabilir.
• Ellerin titremesi ve terleme görülebilir.
• Kaslarda gerilme yaşanır, gerginlikten dolayı kaslarda ağrı ya da sızı oluşabilir.
• Mide bulantısı ya da mide yanması, hazmetmekte zorluk, kabızlık, ishal gibi sindirim sisteminde problemler yaşanabilir.
• Bedende yorgunluk görülebilir.
• Günlük yaşamda istem dışı diş sıkma sorunları meydana gelebilir, buna bağlı baş ağrısı yaşanabilir.
• Uyku sorunları yaşanabilir.
• Kişilerin bu dönemde bağışıklık sistemi zayıflayabilir, sık sık rahatsızlanabilir.

Stresin Psikolojik Belirtileri

İnsanlar stres yaşadığı zamanlarda odaklanma problemi yaşar. Kişi endişeli durumdayken yaygın görülen psikolojik stres belirtileri kaygı ya da huzursuzluk hissidir. Unutkanlık ve dalgınlık gibi problemlerde bu durumlara eşlik eder. Kişi kendisini üzgün, kızgın, baskı altında ve mutsuz hisseder. Diğer psikolojik belirtilerini de şu şekilde sıralayabiliriz;

• İnsanlar stres zamanlarında odaklanma sorunu yaşarlar.
• Unutkanlık ve dalgınlık gibi problemler ile sürekli karşılaşılır.
• Günlük hayatta sinirli ve endişeli hissedilir.
• Birey kendisini üzgün, kızgın veya baskı altında hisseder.

Stres Hangi Hastalıklara Yol Açar?

Yoğun stres hali yaşayan kişilerde zaman içinde meydana gelebilecek çıkabilecek bazı hastalıklar bulunmaktadır. Yaşamındaki kaygı giderek çoğalan bireylerde hastalıkların görülmesi kaçınılmazdır. Stresten kaynaklı hastalıkların başında cilt rahatsızlıkları gelmektedir. Sedef hastalığı, egzama, akne ve benzeri cilt hastalıklarına yol açabilmektedir. Bu durumun ilerlemesi halinde cildi büyük düzeyde hasara uğratabilir. Kilo sorunları ise stresten kaynaklı problemlerden bir diğeri olarak karşımıza çıkar. Strese bağlı fazla beslenme, günümüzde birçok kişinin şikayet ettiği bir hastalıktır. Kilo kaybetme de pek çok kişide görülmektedir. Uyku problemleri ve stres arasında güçlü bir ilişki vardır. Uykusuzluk, gün içinde uykulu olma ve daha pek çok uyku sorunları bu olumsuz durumlardan kaynaklanabilir. Stresin yol açtığı hastalıklardan bir diğeri ise kardiyovasküler rahatsızlıklardır. Stresin kalp üzerinde oluşturduğu etkiler önemli bir noktaya ulaşabilir. Bunun ile birlikte stres, kalp rahatsızlıklarında risk etkenleri arasındadır, stresi yaşamımızdan uzaklaştırmak sağlıklı olandır.

Stres Nasıl Teşhis Edilir?

Her insanın yaşadığı stresi kendine özgüdür. Yalnızca bu durumu yaşayan birey yaşadığı stresin şiddetini belirleyebilmektedir. Sağlık uzmanları stresin yaşamınızı nasıl etkilediğini anlaması için uzmanlar tarafından hazırlanan anketlere başvurabilir. Kronik stres mevcutsa sağlık uzmanı stresten kaynaklı mevcut belirtileri gözlemleyebilir. Örneğin; hipertansiyon, mide bulantısı, baş ağrısı, sindirim problemleri gibi belirtileri teşhis ve tedavi edilebilmektedir.

Stres İle Nasıl Başa Çıkılır?

Kişisel olarak uygulanacak bazı farklılıklar, stres ile mücadele etmede önemli bir rol oynar. Belirli bireysel alışkanlıkların gözden geçirilmesi, bu olumsuz durumun fiziki ve psikolojik faktörlerini azaltmaya yardımcı olabilir. Stresin zarar verici etkilerini kontrol altnda tutmada yeni alışkanlıklara sahip olmak ve gündelik rutini değiştirmek önemlidir. Spor yapmak, meditasyon, nefes egzersizleri, sosyal etkinlikler ve benzeri faaliyetler ile stres azaltılabilir. Beslenmeye dikkat etmek, alkol ve tütün maddelerinin kullanımını azaltmak ya da tamamı ile kesmek stres ile mücadele etmede etkili olabilir. Bireyin yaşamında kontrol edebildiği şartların meydana gelmesi, sağlıklı bir adımdır. Bundan dolayı bireyin belirli etkinlikleri hayata geçirerek kendisini başarılı görmesi, stresle mücadele etmeyi kolay hale getirir. Bu noktada psikolojik destek görmekte stresin kaynağını ve stresten nasıl korunması gerektiğini bir uzman yardımı ile öğrenilebilir.

Yrd. Doç. Dr. Ömer DOĞRU

Aile Danışmanı & İletişim Uzmanı

Psikolog

Yorumlar